ÖĞRETİM TASARIMI

ADDIE TASARIM MODELİ

Eğitsel bir materyalin planlanmasından oluşturulmasına, oluşturulmasından uygulanmasına ve son olarak değerlendirilmesine kadar, içerisine aynı zamanda öğreneni, öğreteni ve hatta dış etkenleri de alan bir öğretim tasarımı modelidir. [1]

1990’ lı yıllardan sonra öğretim tasarımı çekirdek modele göre; tüm modellerdeki ayrıntılı işlemleri özetleyici nitelikte olan temel beş aşamada ifade edilmiştir. Bu aşamalar; analiz, tasarım, geliştirme, uygulama ve değerlendirme aşamalarıdır. Bizim ele alacağımız model olan ADDIE modeli ise; bu temel beş aşamayı içeriğinde barındırdığı ve öğretimin genel tanımlarından yola çıktığı için çekirdeksel öğretim tasarımı modellerinden biridir. [3]

ADDIE modelinin aşamaları;

Analysis (Analiz) A
Design (Tasarım) T
Development (Geliştirme) G
Implementation (Uygulama) U
Evaluation (Değerlendirme) D

Eğitim modeli öğrenen merkezli olduğu için yukarıdaki her süreç öğrenme sonuçlarına göre tasarlanır ve aslında bu sonuçlar da ihtiyaç analizinden gelir.
Bu aşamalar çoğu zaman iç içe geçer ve her biri birbiriyle ilişkilidir. Bu bağlamda ADDIE modeli etkili eğitimler tasarlamak için esnek bir yol haritası görevi görür. [2]

Analiz: Sistem analiz edilerek problem ve problemin kaynağı tanımlanır. Hedef kitle, öğrenme gereksinimleri, sınırlılıklar, öğrencilerin hazır bulunuşluluk düzeyleri analiz edilir.
Analiz aşamasında ihtiyaç analizi yapılarak, mevcut öğretim problemleri, öğrenenlerin (çalışanların) beklentileri, ön bilgileri (var olan), mevcut beceri ve yeterlilikleri, öğrenme ortamı, öğretim amaçları ve hedefleri belirlenir. Bunlar belirlenirken aşağıdaki sorular irdelenebilir. Tabii ki bu sorular değişebilir veya bu soruların yenileri oluşturulabilir.

Öğrenenler kimler ve bu kişilerin karakteristik özellikleri neler?

Bu kişilerin sahip olması istenilen yeni davranış kalıpları neler?

Öğrenmeyi engelleyen etmenler var mı? Varsa bunlar nelerdir?

Yetişkin öğrenme modelleri neler? Hangileri kullanılabilir?

Bu eğitim sürecinin zaman kısıtlaması var mı? Varsa nedir?

Eğitim alacak kişilerin görev tanımları nelerdir?

İş analizi nasıldır?

Performans sistemi nasıldır ve kriterleri nelerdir?

Analiz aşamasında incelenmesi gereken unsurlar:

Öğrencilerin dersten alması gereken kazanımlar,

İhtiyaç analizi,

Öğrenci analizi,

Öğrenmenin gerçekleşeceği ortam analizi,

İçerik analizi,

Medya analizi şeklindedir.

Tasarım: Hedeflere nasıl ulaşılacağı belirlenir. Hedeflere ulaşmak için ortam seçimi, değerlendirme sürecinin tasarımı, öğretim yöntemi ve öğrenme etkinlikleri tasarımı bu basamakta yapılır. Bu aşamadaki adımlar:

Bilişsel, duyuşsal ve psikomotor hedef davranışlara göre içeriklerin oluşturulması

Tüm kaynakların incelenmesi (Media, internet, kaynak kitap, uzman kişi, prosedür vb.), hedef davranış ve içerik doğrultusunda öğretim stratejisinin oluşturulması.

Etkinliklerin ve materyallerin hazırlanması (interaktif veya sınıf)

Ölçme ve değerlendirme araçlarının hazırlanması

Tasarımın küçük gruplarda denenmesi

Geliştirme: Bu aşamada, tasarımın test edilmesi sonucunda elde edilen veriler (öğrenen yorumları, deneme uygulamasında karşılaşılan problemler ve tüm gözlem sonuçları) kullanılır. Tasarım aşamasında oluşturulan içerik ve konular, etkinlikler, alıştırmalar, zamanlama, sınıf düzeni, materyaller ve ölçme-değerlendirme araçları tekrar gözden geçirilerek gerekli iyileştirme ve düzeltmeler yapılır. [5]

Uygulama: Ortaya çıkan ürünün öğrenenler ile buluştuğu basamaktır. Öğrenenler ürünü kullanmaya başladıktan sonra geri bildirimlerde bulunurlar.Uygulama aşamasında, öğretmen kılavuz kitabı veya materyali ve öğrenci kılavuzu geliştirilir ve uygulanır. Geliştirilmiş olan tasarımın nasıl uygulanacağı konusunda eğitmenlere yol göstermek ve eğitime katılacak olanlara da bu eğitimde neleri nasıl yapacaklarına dair yardımcı olmak amaçtır.
Eğitmen kılavuzunda; eğitim stratejisi ve modeli, hedef davranışlar (eğitime katılanlardan, eğitimden sonra kazanmalarını beklediğimiz davranışlar), içerik ve konular, etkinlikler, alıştırmalar, materyaller, ölçme-değerlendirme araçları, süre, sınıf düzeni yer alır. En önemlisi de tüm bunların nasıl uygulanacağı anlatılır ve uygulaması yapılır.
Öğrenci kılavuzunda, kendilerinden beklenen hedef davranışlar, eğitimin amacı, içerik ve konular, eğitimde neler yapacakları, kullanacakları araç ve materyaller, uygulayacakları değerlendirme araçları anlatılır ve uygulanır.
Bu aşamada artık sınıfa inilir. Gerek sınıf eğitimi, gerek saha eğitimi, gerekse web tabanlı bir öğretim olsun. Uygulama yapılarak sonucunda özellikle aşağıdaki sorular irdelenir;

Ne işe yaradı / ne işe yaramadı?

Neleri değiştirmem gerekiyor? (Eklemeler ve çıkarmalar)

Daha başka hangi etkinlikleri kullanabilirim veya hangi değerlendirmeleri yapabilirim?

Değerlendirme: Uygulama basamağından gelen geri bildirimler ile geliştirilen sistemin öğrenme hedeflerini ne kadar karşıladıklarının kontrol edildiği basamaktır. Modelin diğer basamaklarıyla doğrudan ilişkilidir. Alınan geri bildirimlere göre modelin herhangi bir basamağına geri dönüş yaşanabilir. [4]

Değerlendirme aşamasında incelenmesi gereken başlıca unsurlar:

Öğretimi değerlendirmede kullanılan teknikler,

Öğretim tasarımının ( materyallerin ) değerlendirilmesi,

Kazanımların değerlendirilmesi,

Bu incelemelere göre yapılması gereken değişiklikler şeklindedir.